Những món bánh gắn liền với Tết Hàn thực

Không chỉ đơn thuần là những loại bánh quen thuộc trong ngày Tết Hàn thực, các loại bánh ngọt gồm bánh trôi, bánh chay còn là một nét văn hóa của người Việt.

Bánh trôi, bánh chay trở thành những món ăn truyền thống trong ngày tết Hàn thực của người Việt Nam. Vào ngày 03/03 âm lịch hàng năm - tết Hàn thực, người Việt thường làm bánh trôi, bánh chay, nấu xôi chè lễ Phật và cúng gia tiên, nhằm tưởng niệm những người thân trong những ngày tháng cuối xuân.

Nguồn gốc về Tết Hàn thực

Tết Hàn thực có nguồn gốc từ Trung Quốc, nó gắn liền với một câu chuyện từ xa xưa, được biên lại trong cuốn “Đông Chu Liệt Quốc”. Để tưởng niệm lòng trung thành của Giới Tử Thôi, vua nước Tấn đã hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa 3 ngày (mùng 3 - 5/3 âm lịch) và chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn. Do đó, ngày này được gọi là ngày Hàn thực. Sau này, người Trung Quốc đã giản tiện chỉ giữ lệ làm Tết Hàn thực vào ngày mùng 3/3.

Việt Nam chịu ảnh hưởng nhiều từ văn hóa Trung Quốc, nên người Việt cũng làm Tết Hàn thực. Tuy nhiên, bắt đầu từ thời Lý, Tết Hàn thực đã được Việt hóa. Người Việt ăn Tết Hàn thực để lễ Phật và cúng gia tiên, do đó vào ngày Tết Hàn thực ở Việt Nam, chúng ta không kiêng lửa.

Tết Hàn thực là dịp không thể thiếu món bánh trôi và bánh chay. Ngoài ra, một số nơi còn nấu xôi chè. Tại một số vùng ngoại thành Hà Nội thì người ta còn làm bánh nhót để lễ Phật và cúng gia tiên.

Hiện nay, nhiều người cho rằng bánh trôi và bánh chay có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng cũng có sự tích kể lại rằng 2 loại bánh ngọt này có từ thời Hùng Vương. Tục làm bánh này là để nhắc lại sự tích "bọc trăm trứng" của Âu Cơ.

Làm bánh trôi, bánh chay

Tuy đây là 2 loại bánh dễ làm, nhưng để có được viên bánh ngon, người làm bánh cũng phải lựa chọn nguyên liệu khá cầu kỳ. Gạo làm bánh trôi, bánh chay phải kén được nếp cái hoa vàng và được pha theo tỷ lệ 8 hoặc 9 phần nếp với 1 đến 2 lon gạo tẻ.

Bánh trôi được làm bằng bột nếp nhào với nước, có nhân bằng đường phên già. Đường làm nhân bánh trôi ngon nhất là đường phên Dương Liễu, Cát Quê, với những miếng đường đỏ thắm, rắn đanh và giòn.

Bánh trôi được người làm viên thành những viên tròn nhỏ, vừa miệng kèm một viên đường phên nhỏ làm nhân. Bánh nặn xong, được thả vào nồi nước sôi. Bánh chìm xuống rồi nổi lên, sau đó bạn vớt ra và ngâm trong nước lã đun sôi để nguội cho săn trở lại rồi lại vớt ra bày vào đĩa.

Cũng làm từ chất liệu bột như bánh trôi nhưng kích thước của bánh chay thường to hơn với nhân bánh được làm từ đậu xanh nấu chín, trộn với đường và dừa sợi. Muốn có viên bánh chay ngon, người ta thường chọn giống đỗ tiêu hạt nhỏ, thơm để làm nhân.

Bánh chay được để trong bát, chan thêm một chút chè đường quấy bột đao hoặc bột sắn dây ướp hoa bưởi. Tùy nơi, người ta có thể rắc thêm chút vừng hoặc dừa, đỗ xanh lên mặt bánh.

Ngoài 2 loại bánh ngọt là bánh trôi và bánh chay ra, một số tỉnh ở miền Bắc còn làm bánh quả nhót trong Tết Hàn thực. Bánh nhót cũng được làm từ bột nếp, nhưng nó không có nhân. Tùy từng nơi mà sau khi luộc chín, bánh sẽ được đảo qua với mật hoặc dính thêm vài hạt lạc phía ngoài bánh.

Ngày nay, xung quanh cách làm bánh trôi, bánh chay truyền thống, đã có rất nhiều biến thể của 2 loại bánh này như bánh trôi có màu xanh, màu đỏ gấc rất đẹp mắt.
Ngày nay, xung quanh cách làm bánh trôi, bánh chay cổ truyền, còn có rất nhiều biến thể như bánh trôi hình chân mèo ngộ nghĩnh hay trộn bột bánh với lá dứa, gấc, khoai lang để có màu thật đẹp mắt. Bánh chay thay vì đậu xanh thì có thể là bánh chay bí đỏ, bánh chay nhân đậu đỏ…